Làm thế nào để trẻ chậm phát triển trí tuệ tiếp thu tốt hoạt động làm quen với Toán

ĐẶT VẤN ĐỀ :
Xuất phát điểm :
-Ngày nay với sự phát triển mạnh của khoa học công nghệ thì giáo dục cũng phát triển phù hợp nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo năng lực và phát triển nhân tài cho đất nước. Trong hệ thống giáo dục bậc học mầm non là bậc học khởi đầu do vậy những thay đổi tất yếu nên bắt đầu từ bậc học mầm non. Việc đổi mới trong giáo dục mầm non bắt nguồn từ các môn học trong đó việc hệ thống các bài tập toán bước đầu cho trẻ làm quen nhằm phát triển tư duy sáng tạo, tính tích cực, phẩm chất năng động của người lao động . Việc đổi mới phương pháp hệ thống biểu tượng toán cho trẻ không chỉ ở hình thức bên ngoài giữa cô và trẻ mà trước hết phải quan tâm đến nội dung kiến thức và phương pháp dạy học. Hệ thống tri thức được chuẩn bị trên một lộ trình có sẵn và trẻ lĩnh hội theo lộ trình ấy. Do vậy cùng với trò chơi là phương tiện chủ yếu để truyền thụ kiến thức thì người giáo viên thường sử dụng các câu hỏi tạo ra môi trường cho trẻ được chủ động lĩnh hội tri thức với nhiều phương pháp để giải. Riêng đối trẻ khuyết tật chậm phát triển trí tuệ thì việc lĩnh hội các kiến thức là rất khó khăn .Vì thế, để trẻ tiếp thu tốt họat động làm quen với toán, thì người giáo viên cần phải tìm ra phương pháp, biện pháp phù hợp đối trẻ chậm phát triển trí tuệ . Điều này làm tôi băn khoăn suy nghĩ và nghiên cứu đề tài “ Làm thế nào để trẻ chậm phát triển trí tuệ tiếp thu tốt họat động làm quen với toán ”.
 Lý do:
 Trong cuộc sống hằng ngày với bao nhiêu hiện tượng sự kiện đã, đang, và sẽ diễn ra đòi hỏi chúng ta phải tìm cách để giải quyết những vấn đề đó, giúp cho chúng ta thích nghi tốt với môi trường tự nhiên và môi trường xã hội. Cùng với sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật thì con người cần trang bị cho mình khối kiến thức cần thiết để giải các bài toán khó trong công việc cũng như trong cuộc sống. Vì thế trong học tập cũng như trong giảng dạy việc sử dụng câu hỏi - bài tập là một yêu cầu tất yếu nhằm giúp cho trẻ tích cực nhận thức cũng như người giáo viên sẽ là người dẫn chương trình hấp dẫn và lôi cuốn trẻ hoạt động. Đồng thời qua đó giáo viên cung cấp cho trẻ những kiến thức cần thiết làm vốn kinh nghiệm sống khi hòa nhập vào cuộc sống cộng đồng 
3. Tầm quan trọng :
 Tuy nhiên để hiểu rõ vấn đề của việc sử dụng các phương pháp biện pháp , câu hỏi - bài tập cần phải xem xét ở chổ trẻ sẽ nhận và tiếp thu được gì qua những bài học. Việc lồng ghép các nội dung chơi và học đan xen với nhau cũng là một phương tiện quan trọng giúp trẻ tiếp thu bài học tốt hơn, trẻ thoải mái tham gia hoạt động, kích thích sự sáng tạo, độc lập với từng cá nhân. Do đó việc sử dụng phương pháp,biện pháp , câu hỏi - bài tập giúp phát huy tính tích cực nhận thức của trẻ lớp mẫu giáo chậm phát triển trí tuệ thông qua chủ đề “ Môi trường tự nhiên- Môi trường xã hội” là vấn đề mà tôi rất quan tâm .
 Để giúp trẻ chậm phát triển trí tuệ lĩnh hội kiến thức về môi trường tự nhiên –môi trường xã hội một cách có hiệu quả đòi hỏi người giáo viên ngòai những kiến thức đã có cần phải có lòng yêu nghề mến trẻ, tìm tòi những phương pháp phù hợp nhằm đạt hiệu quả cao trong việc giúp trẻ chậm phát triển trí tuệ có những vốn sống cần thiết cho cuộc sống sau này 
4. Phạm vi sáng kiến kinh nghiệm :
Tôi đã áp dụng và thực hiện sáng kiến này tại lớp Sơn Ca 4 trừơng chuyên biệt Bình Minh . Số 10 Nguyễn Thái Học Phường Tân Thành Quận Tân Phú Thành phó Hồ Chí Minh . Điện thoại : 8.127. 203
NỘI DUNG:
Đặc điểm tình hình thực trạng của lớp :
Thuận lợi :
 Được sự quan tâm chỉ đạo của phòng giáo dục, ban giám hiệu trong việc bồi dưỡng lý thuyết cũng như thực hành về phương pháp giáo dục trẻ khuyết tật ,ngoài ra còn có sự cố vấn chuyên môn của chuyên gia nước ngoài . 
 Với sự quan tâm hỗ trợ của các ban ngành đoàn thể trong quận, phường về tinh thần cũng như vật chất, cơ sở vật chất trang bị đầy đủ, lớp học thoáng mát an toàn sạch sẽ, rất phù hợp với trẻ chậm phát triển trí tuệ.
 Sĩ số lớp 12 trẻ có 2 cô và 2 cô trong lớp đều qua sư phạm .
Khó khăn :
 Các cháu hầu hết tuổi đời từ 7-9 tuổi nhưng tuổi trí tuệ chỉ khoảng 35 đến 54 tháng .Lớp có 5trẻ hội chứng Down, 4 trẻ hội chứng tự kỷ, 2 trẻ chậm phát triển trí tuệ, 1 trẻ khó khăn trong vận động, kỹ năng giao tiếp chưa mạnh dạn nhất là những trẻ có hội chứng tự kỷ có lúc thì tiếp xúc với cô, có khi trẻ không hợp tác cùng cô . 
 Trẻ nhận biết các khái niệm cơ bản về toán và số rất hạn chế cũng như khó khăn trong vận động, không phát âm rõ, kỹ năng chưa rõ ràng .
 Đa số phụ huynh là dân lao động buôn bán có thu nhập thấp nên ít quan tâm đến việc học của trẻ tại trường .
Diễn biến tình huống :
Từ những thuận lợi và khó khăn đã được phân tích như trên , tôi đã đề ra một số phương pháp , biện pháp cụ thể để giúp người giáo viên truyền thụ kiến thức tốt đến các trẻ chậm phát triển trí tuệ trong hoạt động làm quen với toán .
Biện pháp 1: : Giáo viên tự học tập , bồi dưỡng, nghiên cứu đối với hoạt động làm quen với toán :
 Tất cả các hoạt động đều có tính đặc thù riêng của nó, cho nên muốn làm tốt hoạt động làm quen với toán giáo viên phải nắm vững yêu cầu, phương pháp, cách tổ chức các hoạt động mới giúp trẻ tiếp thu được. Do đó bản thân tôi tự nghiên cứu các phương pháp giảng dạy đối với trẻ chậm phát triển trí tuệ, đồng thời trao đổi học tập kinh nghiệm các đồng nghiệp trong tổ khối để nắm vững được mục tiêu giáo dục của hoạt động và đưa ra phương pháp, trò chơi, bài tập phù hợp với từng hoạt động, nâng dần yêu cầu theo từng giai đoạn phù hợp với khả năng nhận thức trẻ. 
 Trẻ được phát triển thông qua hoạt động mà hoạt động nào cũng liên quan đến lĩnh vực kiến thức, kỹ năng, lồng ghép, đan xen các hoạt động của trẻ trong đó chơi là hoạt động chủ đạo. Cách tiếp cận tích hợp giúp cho nội dung giáo dục tránh được sự trùng lắp về kiến thức và sự quá tải về nội dung. Về mặt nhận thức, tình cảm - xã hội; văn hoá - thể lực được đan quyện một cách thống nhất, chặc chẽ trong một thể thống nhất, nó còn quan tâm đến việc học một cách lồng ghép những mặt đa dạng của những kinh nghiệm hiểu biết hơn là chú ý đến các kiến thức, các kỹ năng đơn lẻ. Cách học này nhìn nhận đứa trẻ như là một con người có nhu cầu muốn được học tập. 
 Để phù hợp với cách tiếp cận này thì cấu trúc chương trình không phải là những kiến thức bộ môn mà phải đan cài lồng ghép chúng lại với nhau để có hiệu quả cao và thích hợp với sự phát triển của trẻ . Nội dung được cấu trúc theo các chủ đề, các vấn đề hoặc theo các tình huống giáo dục , lúc này các kiến thức được các cấp trên bình diện rộng với sự tham gia của nhiều giác quan .
 Những điều kiện bên trong là con đường phát triển riêng của mỗi trẻ. Tất cả đều trải qua giai đoạn phát triển theo một trình tự như nhau và với tốc độ, nhịp độ và phương hứơng riêng và đường hướng phát triển của mỗi em là mỗi khác.
 Nguyên nhân sâu xa của việc khác biệt là do khác nhau về yếu tố thể chất, về hoàn cảnh sống và giáo dục cùng với mối quan hệ của trẻ với thế giới bên ngoài. Do đó trẻ có một thế giới bên trong riêng biệt độc đáo , không trẻ nào giống trẻ nào. Vì thế chúng ta phải giáo dục làm sao để mỗi trẻ trở thành chính nó . Quan điểm này xuất phát từ việc đảm bảo lợi ích của từng trẻ . Do đó giáo viên phải soạn kế hoạch xuất phát từ nhu cầu, hứng thú sở thích, vốn kinh nghiệm của trẻ, không áp đặt không tiến hành đơn thuần theo kiểu đồng loạt ,không cứng ngắc theo một kiểu có sẵn , phải tính đến thể trạng tâm trạng từng lúc của từng trẻ. Thay đổi linh hoạt, thích hợp có hiệu quả kế hoạch giáo dục. 
Quan điểm này đòi hỏi vai trò và trách nhiệm của giáo viên cao hơn, cho phép linh hoạt và sáng tạo trong khâu tổ chức, tạo được mối quan hệ tương tác ; tạo được mối quan hệ giữa giáo viên và trẻ, trên cơ sở đó phát triển tính tích cực , hoạt động sáng tạo và hình thành ở trẻ một số phẩm chất mang tính nhân văn, thích nghi với cuộc sống cộng đồng và xã hội.
Biện pháp 2 : Nắm bắt đặc điểm cá nhân và lập kế hoạch theo dõi :
 Sự tiếp thu của trẻ khác nhau tuỳ thuộc vào dạng tật vì vậy chúng ta cần phải nắm rõ từng mặt của trẻ, để có những phương pháp biện pháp phù hợp 
- Ví dụ: Em Thái Sơn, Gia Hiển, Triệu Hạc, Khoa Nam , Mạnh Tường hội chứng Down thì sự tiếp thu thì chậm mà ở trẻ này thì bắt chước thì nhanh. Các em khi đã thích gì thì thường hay bắt chước và thường lập đi lập lại hành động đó nhiều lần .Còn em Nam Trân, Thành Long, Anh Kiệt, Long Anh thì thuộc dạng tự kỷ những trẻ này thì tính tình rất thất thường có lúc vui thì hợp tác cùng cô, có khi cả ngày chỉ vào khóc hoặc ngồi ở một góc nào đó trong lớp và không cho ai đến gần mình. Còn Hòang Sang, Hồng Ngọc, Hồng Hoa những em này thì tiếp thu bài tương đối nhưng cũng mau quên .
 Qua sổ theo dõi đặc điểm tâm sinh lý, qua thực tế giao tiếp trẻ, tôi luôn nắm bắt đặc điểm tâm lý của từng trẻ để xây dựng kế hoạch cá nhân , phát triển các mặt tích cực, tạo nhiều tình huống gợi ý giúp trẻ tự bộc lộ khả năng nhận thức của mình một cách thích thú khi vào các tiết học 
 Ở lớp có 12 trẻ nhưng trình độ tiếp thu của trẻ rất khác nhau 
 Ví dụ :Long Anh thuộc dạng tự kỷ thích thì học không thích thì thôi ,về nhận thức thì trẻ đếm miệng đến 100 nhưng lại không nhận biết được chữ số và chỉ biết lập lại theo lời của cô. Vì vậy, cần có kế họach dạy cho trẻ vừa đếm được trên đồ vật và nhận biết được chữ số .Tôi luôn phải chú ý trong quá trình dạy trẻ, theo dõi mức độ hợp tác của trẻ, xem trẻ gặp khó khăn trong vấn đề nào hay về tâm lý thất thường của trẻ, ghi chép mức độ tiến triển của trẻ .
 Và những trẻ khác trong lớp tôi cũng có những kế họach giáo dục cá nhân cụ thể cho từng trẻ và được theo dõi liên tục từng tháng để nắm được sự phát triển của trẻ, khi đó giáo viên ở lớp sẽ có những phương pháp, biện pháp phù hợp với trẻ hơn qua sổ theo dõi có các phần như sau :
Tháng 
NỘI DUNG GIÁO DỤC THEO MỤC TIÊU
PHƯƠNG PHÁP TÁC ĐỘNG 
KẾT QUẢ MONG ĐỢI 
KẾT QUẢ THỰC TẾ 
CẦN KHẮC PHỤC 
9-5
Ghi những phần cần theo dõi trẻ 
Ghi các phương pháp tác động đến trẻ 
Ghi xem trẻ đã thực hiện được những gì
Ghi những gì mà thực tế trẻ đã thực hiện đuoc 
Nếu trẻ đã thực hiện tốt thì không cần ghi phần này còn trẻ chưa đạt thì giáo viên cần ghi lại để có kế hoạch tiếp theo 
Biện pháp 3 : Phát huy tính tích cực của trẻ:
 Nhằm tạo điều kiện phát huy tính tích cực của trẻ giúp trẻ nhớ và khắc sâu các kiến thức đã học. Giáo viên phải tìm những trò chơi giúp trẻ tự tìm tòi khám phá. Để đạt được điều này tôi đã đề ra một số giải pháp giúp trẻ từ thế hoạt động thụ động sang thế chủ động nhằm phát huy mạnh mẽ năng lực của từng cá nhân cũng như tính tích cực, năng động theo từng mức độ của trẻ, làm cho mỗi giờ hoạt động trở nên lý thú, nhiều bất ngờ trẻ tích luỹ nhiều kiến thức, kỹ năng được học .
Giải pháp 1: Phát triển các giác quan trong hoạt động LQVT: 
 Bồi dưỡng cho trẻ các năng lực hoạt động trí óc, khả năng tư duy năng lực điều khiển các cơ bàn tay, cơ ngón tay giúp trẻ phát triển xúc giác thông qua trò chơi “ Đoán xem hình gì ? ”. 
 Ví dụ: cho trẻ nhắm mắt sờ vào hình tròn trẻ đoán là hình gì?, gọi tên hình . Hoặc cho trẻ kết lại thành từng đôi theo ý thích. Một trẻ nhắm mắt, một trẻ dùng ngón tay trỏ phải vẽ một hay nhiều hình tròn bất kỳ lên lưng, tay, chânbạn. Trẻ nhắm mắt phải đoán là hình gì? Có bao nhiêu hình bạn vừa vẽ
 Phát triển thị giác cho trẻ nhìn các hình , các số toàn diện sau đó giao nhiệm vụ, qua đó giúp trẻ phát triển khả năng tư duy tốt hơn bằng cách: Trong hoạt động ngoài trời: tôi cho trẻ phát âm những hình số, từ ở các biểu mẫu, tên các phòng học,phòng chức năng..
Ví dụ: Tôi dùng phấn viết dưới sân các hình , số “ hình vuông, ,hình tròn, hình tam giác, các dãy số từ 1-10” cho trẻ sao chép, đọc lại , hoặc dùng que viết trên cát.
 Giải pháp 2: Xây dựng chương trình phù hợp với khả năng của trẻ 
 Bên cạnh đó tôi còn xây dựng chương trình theo từng chủ điển và phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ khuyết tật 
 Đối với chủ đề “Tôi là ai” thì trong chương trình đổi mới đưa ra mạng nội dung, mạng hoạt động riêng . Trong hoạt động chương trình có đưa ra nội dung trọng tâm của từng môn .
-Ví dụ : Như nội dung của toán là:
 + Trò chơi “Nhận biết nhóm bạn (trai, gái) nhiều ,ít trẻ “.
 + Trò chơi “Về đúng nhà” (so sánh phân loại theo giới tính ; trai gái; theo chiều cao )
 + Trò chơi “Bạn thích gì ?” phân biệt màu sắc đồ chơi theo sở thích. Khi nắm được nội dung trọng tâm của toán trong mạng hoạt động của chủ đề “ Tôi là ai” thì phải dựa theo đó để xây dựng một hệ thống câu hỏi bài tập cho phù hợp với những giáo cụ trực quan thu hút trẻ chú ý trong các hoạt động .
 Tương tự như thế ở mỗi chủ đề lớn đều có nội dung và trọng tâm về môn toán cụ thể là:
* Mạng chủ đề Bản thân :
 + “Tôi là ai” 
 + “ Cơ thể tôi” Nội dung môn toán về chủ đề như sau:
-Thực hành nhận biết, phân biệt tay phải tay trái của bé .
-Thực hành nhận biết, phân biệt phía trên, phía dưới, trước sau của bé . 
-Trò chơi “ cái túi thần kỳ”
-Dùng các giác quan để nhận biết các đồ vật có dạng hình tròn, vuông, tam giác, các màu xanh ,đỏ vàng; ít - nhiều .
-Làm biểu đồ chiều cao : cân nặng so sánh cao thấp, to nhỏ, nặng nhẹ
 + “Tôi cần gì để lớn lên và khoẻ mạnh” Nội dung của toán về chủ đề này là: 
-Thực hành đo, so sánh ai lớn nhanh hơn (ai cao hơn, thấp hơn)
 * Mạng chủ điểm Gia đình :
-Có nội dung toán là : 
 + Những thứ có một và những thứ có nhiều trong gia đình 
 + Những thứ giống và khác nhau về kích thước to - nhỏ, dài – ngắn, cao thấp, rộng hẹp ( so sánh hai đối tượng ) 
 + Xác định vị trí đồ vật trong gia đình, so sánh với bản thân : Phía trước, phía sau, trái - phải, trên - dưới .
* Chủ đề : “ Gia đình tôi” có nội dung toán là :
+So sánh cao thấp giữa hai thành viên trong gia đình ; giữa gia đình mình và gia đình bạn ( so sánh hai đối tượng )
+Ghép tương ứng 1 - 1 
* Chủ đề “ Gia đình sống chung một ngôi nhà” có nội dung toán là 
- So sánh nhà cao thấp 
- Xác định vị trí đồ vật so với bản thân ( phía trước con là cái gương, bên phải con là búp bê ).
* Chủ đề “Nhu cầu gia đình” có nội toán như sau 
- So sánh chiều cao các đồ vật trong gia đình .
- Xếp thứ tự chiều cao các đồ dùng trong gia đình .
- Ghép đôi tương ứng đồ vật của gia đình.
- Phân biệt 1 - nhiều các đồ dùng trong gia đình .
+ Trong chủ đề “ Trường mầm non” có chủ đề con là chủ đề “ Lớp học của bé” trong chủ đề này cũng có mạng nội dung về toán học như sau: 
- Tập đếm số cửa sổ của lớp .
- Làm quen với đồ dùng đồ chơi có hình dáng, màu sắc , kích thước khác nhau ( hình tròn, tam giác , vuông , chữ nhật to - nhỏ ,đỏ - xanh - vàng )
- Phân biệt ít nhiều.
+ Chủ đề “nghề nghiệp” có nội dung sau :
- Tạo nhóm đồ vật theo màu sắc, công dụng , phù hợp với nghề .
- Trò chơi : “Tìm đúng đồ nghề cho mỗi nghề” .Trong chủ đề này còn có chủ đề nghề nghiệp của bố mẹ chủ đề này có nội dung toán học là: 
- Nhận biết gọi tên .
- Tạo nhóm đồ vật theo màu sắc.
+ Chủ đề “ Giao thông” có nội dung toán học là :
- Phân biệt và so sánh : màu sắc , kích thước ( to , nhỏ ; dài , ngắn )
- Tập đếm và phân loại (đường thuỷ, đường sắt, đường hàng không, đường bộ )
- Nhận biết biển số xe : có mấy chữ số ở mỗi dòng, là số mấy.
- Trong chủ đề này còn có chủ đề “ Một số phương tiện giao thông” sau đây là nội dung của chủ đề này :
- Đếm bánh xe, cửa xe ôtô ( tranh lô tô )
- Nhận biết hình vuông, tròn ,tam giác .
 - Nhận biết biển số xe : có mấy chữ số ở mỗi dòng , là số mấy 
Ví dụ : Phía trên là phía nào ?
Từ câu hỏi này giáo viên chia nhỏ ra bằng những câu hỏi gợi mở sau :
+ Thế đầu con đâu ?
+ Lấy tay sờ lên đầu con xem ?
+ Vậy trên đầu của con gọi là phía gì ? 
+ Con chỉ cho cô xem phía trên đầu của con đâu?
+ Ví dụ : Tại sao bánh xe lăn được ?
Câu này có thể chia nhỏ như sau :
 + Bánh xe có dạng hình gì ?
 + Hình tròn có góc có cạnh không ?
 + Vậy hình tròn có lăn được không ?
 + Làm sao con biết hình tròn lăn được ?
+ Ví dụ : Tô màu đỏ những cửa sổ ở tầng trên, màu xanh những cửa sổ ở tầng dưới.
Bài tập 3 : Con xếp con gấu bằng bao nhiêu hình tròn ? (nhiều hình tròn )
CHỦ ĐỀ GIAO THÔNG 
 - Xe gì đây ? Đầu xe hình gì ? Thùng xe hình gì ?
- Xe lửa có bao nhiêu toa ? Toa xe lửa hình gì ?
- Xe lửa dài hơn hay ngắn hơn xe bus?
- Xe cần cẩu cao hay thấp hơn xe tải ?
- Xe taxi như thế nào so với xe máy ?
- Xe xích lô với xe đạp xe nào cao hơn ?
- Xe máy với với xe đạp xe nào nặng hơn ? 
- Thuyền buồm có dạng hình gì ?
- Xe xích lô chở được nhiều nguời hơn hay ít hơn xe đạp ?
- Xe lửa và máy bay chiếc nào dài hơn ? chiếc nào ngắn hơn ?
- Số bánh xe hơi nhiều hơn hay ít hơn số bánh xe máy ?
- Tại sao người ta không dùng hình vuông để làm bánh xe ?
- Xe ba gác và xe xích lô như thế nào ?
- Tàu với thuyền cái nào dài hơn ? cái nào chạy nhanh hơn ?
- Thuyền và tàu phương tiện nào chở được nhiều hàng hơn ?
Thông qua các câu hỏi và bài tập thì việc sử dụng các học cụ trực quan cũng rất quan trọng khi truyền thụ kiến thức cho trẻ vì lúc trẻ được trực tiếp nhìn thấy sẽ nhớ lâu hơn và thực hiện các bài tập sẽ có hiệu quả cao .
Bướm bay phía trên Đếm nhận biết số lượng 3 
Xếp tương ứng 1-1 
Nhận biết nhóm 6 đối tượng Nhận biết hình tròn hình vuông tam giác .
Trang trí nhóm lớp phù hợp với chủ điểm và qua đó có thể cho trẻ đếm các hình ,đồ chơi xung quanh lớp .
Biện pháp 4 : Thực hiện ca