Một số biện pháp lựa chọn, tổ chức trò chơi trong tiết dạy Thể dục nhằm nâng cao chất lượng tiết học

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Cùng với sự phát triển thể dục thể thao nói chung , trong thời kỳ đổi mới , mục tiêu của Giáo dục và Đào tạo là đào tạo ra những con người đủ đức , đủ tài để thực hiện Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa đất nước . Muốn thực hiện được công cuộc đó con ngưới phải đủ đức , đủ tri thức và đầy đủ sức khỏe . Trong chương trình đào tạo ở bậc THCS , môn giáo dục thể chất chiếm một vị trí rất quan trọng . Như Bác Hồ đã từng nói : “Có đức có tài nhưng không có sức khỏe thì con người không thể làm được việc gì ”
Do đặc điểm tâm sinh lí của học sinh ở lứa tuổi này là lứa tuổi dậy thì , có sự biến đổi nhiều , đôi lúc biến đổi đột ngột về tâm sinh lí của các em nên đòi hỏi người giáo viên giảng dạy môn giáo dục thể chất thì phải hiểu rõ và biết chọn các phương pháp giảng dạy cho phù hợp , giúp các em vừa ổn định được tâm – sinh lí , vừa phát triển được thể lực một cách mạnh mẽ và toàn diện , để các em có đầy đủ sức khỏe để học tập và lĩnh hội các kiến thức một cách tốt nhất .
Nếu giảng dạy và luyện tập kiến thức thể dục thể thao theo yêu cầu của chương trình khô khan, cứng nhắc sẽ làm ức chế tâm – sinh lí nhận thức của các em , từ đó các em phải tập luyện một cách bắt buộc sẽ làm hạn chế đến sự phát triển của các em và có thể sẽ làm hại đến sức khỏe của các em . Trong phân phối chương trình học của bộ môn thể chất thì đa số trò chơi có thể đưa vào đa số các tiết học , nhưng phần lớn là các trò chơi do giáo viên tự chọn . Như vậy nếu giáo viên chọn và tổ chức các trò chơi này hợp lý với từng tiết học sẽ giúp học sinh hăng say, tinh thần thoải mái , nhận thức và tập luyện các kiến thức một cách hăng say và tự giác thì tiết dạy sẽ đạt được kết quả cao hơn . Nếu giáo viên lựa chọn trò chơi và tổ chức không hợp lý thì sẽ mất thời gian hiệu quả tiết dạy , tiết tập luyện không đạt được kết quả như mong muốn . 
Qua thời gian công tác trong việc giảng dạy môn này bản thân tôi thấy được tầm quan trọng của việc lựa chọn và tổ chức trò chơi trong các tiết giáo dục thể chất tôi đã tìm tòi chọn và tổ chức các trò chơi trong tiết dạy của mình ở những năm qua thì tôi thấy đạt hiệu quả cao hơn.
Song biện pháp này không thật sự khó , không mất nhiều thời gian , do giáo viên chưa chú trọng đến nó . Tôi xin được nêu ra những biện pháp mà tôi đã thực hiện đối với vấn đề mà tôi đã nêu trên để các đồng nghiệp cùng tham khảo , góp ý kiến xây dựng , để cùng nhau đưa chất lượng bộ môn ngày càng đi lên .
II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
1. Với tình hình giảng dạy môn giáo dục thể chất hiện nay đa số giáo viên và học sinh hiện nay chưa coi trọng chất lượng và tầm quan trọng của một tiết dạy thể dục . Vì đa số cho rằng môn giáo dục thể chất là một môn phụ , hàng năm chỉ cần huấn luyện đội tuyển ( một số em ) đi tham dự Đại Hội thể dục thể thao và Hội Khỏe Phù Đổng có thành tích là được , như vậy vô tình chung giáo viên chỉ chú trọng đến một số học sinh có tố chất là được .
Một phần do điều kiện cơ sở vật chất ( sân bãi, đồ dùng dạy học, đồ dùng tập luyện ..) còn nhiều hạn chế nên chất lượng tiết giảng dạy và tập luyện chưa đòi hỏi cao . Chính vì những lí do trên mà trong các tiết dạy giáo viên chưa đầu tư , tìm tòi , sáng tạo để vận dụng nhiều phương pháp vào các tiết dạy. Một trong những phương pháp đó là : “Lựa chọn và tổ chức trò chơi” 
	2. Trong phân phối chương trình có nhiều tiết “trò chơi do giáo viên tự chọn ” thì giáo viên chọn các trò chơi mà học sinh đã chơi và tổ chức lại nhiều lần làm cho tiết học nhàm chán hoặc tổ chức cho có lệ . Họ chưa chú trọng đến mục đích và hiệu quả của trò chơi có phù hợp hay không ? Hoặc chỉ cho học sinh chơi để thư giản là chủ yếu .
	Đội ngũ giáo viên của chúng ta hiện nay vẫn chưa đầy đủ về số lượng và chất lượng , lượng giáo viên được đào tạo chính quy còn ít . Nhưng nếu có thì chỉ là số giáo viên được đào tạo thể dục - đội thì hiểu biết hơn về trò chơi ,mà số giáo viên này thì ít so với đội ngũ giáo viên thể chất hiện nay , nên có những tiết dạy giáo viên bỏ qua phần trò chơi vì lí do “ không cần thiết” miễn sao truyền đạt được đầy đủ các kiến thức đã quy định là được , vô tình làm cho tiết dạy vừa khô khan, cứng nhắc , làm cho học sinh chán , không hứng thú tập luyện , hoặc có tập luyệân là ép buộc , nên các em có cảm giác mệt mỏi hơn là khỏe khoắn.
	3. Qua những năm công tác , bản thân tôi đã tích cực dự giờ các đồng nghiệp giảng dạy thể chất trong và ngoài nhà trường , trò chuyện, tiếp xúc, nói chuyện rất nhiều với các đồng nghiệp khác kể cả những giáo viên quản lí tổ thể chất của Phòng Giáo Dục và Sở Giáo Dục và nắm được tình hình chung như trên ( tất nhiên không phải là giáo viên nào cũng vậy mà tôi nhìn nhận chung và đây là đánh giá một cách tổng thể ) 
 	* Từ năm 2007 đến nay tôi đã chú ý nghiên cứu các phương pháp làm sao để làm cho tiết dạy có chất lượng hơn . Xuất phát từ thực tế ấy nên tôi chọn nghiên cứu “ Biện pháp chọn và phương pháp tổ chức trò chơi ” 
	- Tìm hiểu sự ham thích học , luyện tập thể dục qua các trò chơi.
	- Thông qua các trò chơi các em làm được gì ? Trong mục tiêu của dạy.
	a. Khởi động 
	b.Luyện tập các động tác đã học
	c. Thả lỏng, thư giản
	d. Rèn luyện kỹ năng , kỹ xảo , giáo dục đạo đức học sinh 
	*. Tìm các trò chơi nhất là các trò chơi do cha ông ta để lại , tự sáng tạo trò chơi mới , hoặc cải biến những trò chơi tương tự khi những trò chơi đó không phù hợp với tiết học .
	Qua thời gian áp dụng cho đến nay tôi thấy kết quả rất khả quan 
III. CÁCH CHỌN VÀ TỔ CHỨC TRÒ CHƠI
	Cũng như các môn học khác bao giờ giáo viên cũng có kế hoạch cụ thể là giáo án , mà ở đây muốn lựa cho trò chơi phù hợp chỉ giáo viên cần tìm hiểu và nắm được .
	*Nội dung tiết tập luyện :
	Lượng kiến thức theo yêu cầu của tiết ít hay nhiều , yêu cầu về lượng vận động trong tiết dạy ra sao , các dạng vận động đó là dạng nào (tay, chân, bụng...) 
	* Không gian và thời gian: 
	Cần chú ý đến điều kiện sân bãi , sạch sẽ , bằng phẳng , rộng , thoáng , không ảnh hưởng đến xung quanh và ngược lại .
	Theo chương trình đổi mới , môn thể chất dạy tách riêng (không dạy 2 tiết cùng 1 lớp) thời lượng cho mỗi tiết là 45 phút . Như vậy khi phân phối thời gian cho phép tổ chức trò chơi giáo viên cần lưu ý sao cho hợp lí ( phần này còn lệ thuộc vào mục đích của trò chơi ). Ngoài ra cần chú ý đến thời gian , thời tiết .
	* Phân loại trò chơi:
	Theo tính chất vân động : Có trò chơi động , trò chơi tĩnh .
- Trò chơi động : Dạng trò chơi đòi hỏi vận động toàn thân và được thay đổi vị trí của người chơi .
- Trò chơi tĩnh: Là trò chơi chỉ vận động một bộ phận của cơ thể và không thay đổi vị trí người chơi.
- Theo mục đích của trò chơi : Tất cả các trò chơi đều có một mục đích chung là giúp cho người chơi thư giản , song các trò chơi trong một tiết dạy giáo dục thể chất còn có mục đích riêng .
- Là một bài tập khởi động : Giúp cho học sinh khởi động làm nóng các bộ phận của cơ thể , liên quan mạnh đến các bài tập tiếp theo.
- Là một bài tập luyện : Thông qua trò chơi học sinh được tập luyện thêm các động tác , các kiến thức mới được học hoặc ôn tập những kiến thức đã học ở tiết trước .
- Là một bài tập bổ trợ : Qua trò chơi giúp cho học sinh làm phát triển thêm sức mạnh gắn liền với các động tác kỹ thuật mới.
- Là một bài tập cũng cố : Thông qua trò chơi học sinh được cũng cố lại những kiến thức đã học.
Theo thời gian trong tiết dạy : Chơi đầu giờ , giữa giờ và cuối giờ.
	*. Như vậy căn cứ vào mục tiêu của bài thì chọn trò chơi theo mục đích .
	1. Nếu trò chơi là bài tập khởi động thường được tổ chức vào đầu giờ .
	Loại trò chơi này ta nên chọn để áp dụng vào những tiết dạy mà sự luyện tập của học sinh là sự vận động mạnh các cơ bắp , các cơ khớp . Tất nhiên vào đầu tiết bao giờ giáo viên cũng cho học sinh khởi động toàn diện , song các bài tập như vậy có thể có một số học sinh tập còn hời hợt , khởi động chưa đạt yêu cầu , nhất là các tiết học vào đầu buổi sáng khi mà các em sau một đêm ngủ thì các cơ bắp nghỉ , cơ thể còn mệt mỏi và uể oải .
	*. Nếu giáo viên cho tổ chức trò chơi sau khi khởi động , các em sẽ thấy thoải mái , hứng thú , khởi động có chất lượng hơn thì vào bài luyện tập có sự vận động mạnh các em sẽ thấy dễ dàng hơn và còn tránh được những rủi ro trong khi tập luyện như : Trật khớp , đau cơ  do đó ta chọn trò chơi động là chủ yếu . Theo tính chất vận động của tiết dạy mà nội dụng trò chơi phải phù hợp với sự vận động đó . Có thể cải tiến những trò chơi cũ thành những trò chơi mới mà sự vận động trong trò chơi phù hợp với nội dung bài .
	* Ví dụ : Tiết 20 “ Thể dục 6” nội dung chạy nhanh .
	+ Ôn tập : Chạy nâng cao đùi .
	+ Học : Tại chổ đánh tay , đi bộ chuyển sang chạy nhanh “tiết 20 – 30”.
Vì nội dung yêu cầu đánh tay nhanh , mạnh , nâng cao đùi nhanh . Nên giáo viên có thể chọn trò chơi động như : Trò chơi “Gió thổi” . Dựa trên trò chơi : “trời mưa” mà chúng ta đã biết .
Giáo viên điều khiển bằng lời học sinh thực hiện các động tác theo qui định
	- Gió hiu hiu : Học sinh đánh hai tay vòng từ sau ra trước từ từ nhẹ nhàng .
	- Gió mạnh : Học sinh đánh hai tay vòng từ sau ra trước nhanh mạnh hơn .
	- Gió thành bão : Học sinh đánh hai tay vòng từ sau ra trước nhanh mạnh hơn nữa .
	*. Kết hợp hai chân chạy bước nhỏ và đổi chổ cho người bên phải . Để gây hứng thú mạnh cho học sinh , giáo viên điều khiển như kể một câu chuyện có thật và thay đổi liên tục về khẩu lệnh . Những học sinh làm không đúng động tác theo qui định của khẩu lệnh thì giáo viên đưa ra các hình phạt nhẹ . Ví dụ như : Giáo viên hỏi học sinh em có thích bão không ? Cho học sinh đó hô khẩu lệnh “ Tôi thích gió nhưng không muốn có bão” (3 lần) và cả lớp cùng vỗ tay . Trò chơi này chỉ cần thực hiện trong vòng ba phút sau đó tiến hành tập luyện bình thường .
	Trò chơi này cũng có thể áp dụng sau khi ôn tập : Chạy nâng cao đùi . Lúc đó trò chơi này vừa là ôn tập vừa là bài tập khởi động cho phần sau , vừa là bài tập ôn luyện phần trước .
2. Nếu trò chơi là bài tập luyện : Thì thường tổ chức vào gần cuối phần cơ bản . 
Theo yêu cầu của chương trình thì khoảng 70% tiết dạy phải có loại trò chơi này trong đó khoảng 40% số tiết giáo viên lựa chọn trò chơi (Đối với chương trình 7 , 8, 9) , 90% (đối với chương trình lớp 6) .
	Trò chơi này có tác dụng giúp cho học sinh tập luyện các kiến thức với tinh thần tự giác cao , nên giáo viên chú ý chọn đúng trò chơi thì tác dụng tập luyện sẽ được nâng cao , đạt kết quả tốt hơn .
	Giáo viên cần xem nội dụng yêu cầu của tiết học , yêu cầu hoạt động của các động tác như thế nào để chọn trò chơi có tính chất luyện các động tác đó .
	Ví dụ : Ở chương trình thể dục 6 . 
Môn chạy nhanh : Từ tiết 37 – 55 . Với trò chơi chạy tiếp sức mà trong chương trình đã giới thiệu thì chỉ dùng chạy nhanh luyện xuất phát cao và chỉ vận dụng trong một vài tiết , những tiết còn lại giáo viện phải lựa chọn trò chơi . Nên giáo viên cần tìm những trò chơi có tác dụng phù hợp với nội dung của tiết dạy . Ví dụ như : Trò chơi : (gọi tên , ra lệnh) giáo viên tự đặt tên .
	Trò chơi 1 : (Hình 1) Chia lớp thành hai đội , đứng thành hai hàng cách nhau khoảng 2 – 3m đứng quay lưng vào nhau giáo viên đặt tên cho hai đội . Khi giáo viên gọi tên đội nào thì đội đó quay lưng lại và đuổi đội kia , đội kia chạy bạn nào bắt được bạn đội kia sẽ thắng , bạn bị bắt sẽ thua .
Trò chơi 2 : Vẽ một vòng tròn cách vạch xuất phát khoảng 20m (tùy thuộc vào lượng người chạy) . Ở vạch xuất phát học sinh xếp thành hàng ngang . Khi có khẩu lệnh của giáo viên hàng đầu vào xuất phát chạy đến và đứng vào trong vòng tròn nhỏ mỗi vòng tròn được đứng với một số em theo qui định . Như vậy số em đứng được trong vòng tròn bằng 2/3 số em chạy lên , nên học sinh sẽ chạy nhanh để dành chổ đứng cho mình , em nào không đứng được vào vòng tròn thì xuống chạy lại với những nhóm sau . 
	Với trò chơi như trên giáo viên có thể tự đặt tên và hướng dẫn luyện chạy nhanh xuất phát cao . 
	Đây là trò chơi luyện hoàn thiện bài tập chạy nhanh xuất phát cao , áp dụng từ tiết 46 –55 . Những tiết từ 38 – 43 có thể chọn trò chơi nhẹ nhàng hơn (tương tự trò chơi của phần khởi động đã giới thiệu trên) . Với bộ môn chạy này nếu là xuất phát thấp thì nên cải biến trò chơi sao cho nó có tính chất kỷ luật hơn , kỷ năng bật chạy nhanh hơn , hoặc trò chơi khác cho phù hợp hơn .
Trò chơi 3 : Chia lớp thành 4 hoặc 6 nhóm ngồi thành một vòng tròn lớn . Bán kính đường tròn là quãng đường chạy . Tùy theo sân bãi mà vòng tròn lớn hay nhỏ , chia vòng tròn thành 4 hoặc 6 phần bằng nhau (theo số học sinh trong tổ) . Ở tâm vòng tròn lớn vẽ một vòng tròn nhỏ bán kính khoảng 50 cm , trong vòng tròn nhỏ bỏ một số vạch như : cờ , bóng  
	Số vật trong vòng tròn nhỏ ít hơn số học sinh của tổ 1 , 2 . Khi có khẩu lệnh những em mang số một chạy lên trên vòng tròn nhỏ và lấy một vạch (phải lấy được một vạch) chạy về đưa cho bạn số 2 , bạn số 2 chạy lên bỏ vạch vào vòng tròn và chạy về cứ như vậy thực hiện cho đến người cuối cùng của tổ . Giáo viên bấm thời gian của mỗi tổ và xếp hạng ( nhất , nhì , ba , tư )
	Với trò chơi này sẽ luyện cho các em chạy nhanh xuất phát thấp , với kỹ năng nhanh nhẹn , khéo léo . Giáo dục cho học sinh có tính tổ chức , tinh thần tập thể , đoàn kết . Tên trò chơi giáo viên có thể tự đặt sao cho phù hợp với nội dung tiết dạy .
Môn bật nhảy : Từ tiết 37 – 61 . Ngoài hai trò chơi mà chương trình đã giới thiệu : “Nhảy ô tiếp sức” , “bật xa tiếp sức” còn lại giáo viên tự lựa chọn trò chơi khác sinh động hơn . Tôi xin giới thiệu cải biến một số trò chơi như sau :
	Trò chơi 4 : Ở trò chơi rèn luyện chạy nhanh xuất phát thấp mà tôi đã giới thiệu trên , có thể thay đổi một số chi tiết bằng cách : Cho vòng tròn lớn bán kính khoảng 12m cách tâm vòng tròn nhỏ vẽ thêm một vòng tròn đường kính khoảng 4m .
	Cách chơi : Ở trò chơi này các em đứng quanh vòng tròn lớn , khi có hiệu lệnh các em mang số 1 xuất phát cao chạy nhanh đến vòng tròn thứ 2 rồi chụm hai chân lại bật nhảy vào vòng tròn ở tâm để lấy mẫu vật trong vòng tròn tâm khi quay về cũng bật ra khỏi vòng tròn thứ hai rồi mới chạy về đưa vật cho bạn thứ 2 , cứ như vậy thực hiện cho đến hết .
	Với trò chơi này giáo viên tổ chức như trò chơi xuất phát thấp . Nên khi giới thiệu trò chơi này không mất nhiều thời gian vì các em đã được làm quen . Cách chơi đơn giản mà huy động được 100% các em tham gia tích cực . Với trò chơi cũ chỉ cần thay đổi một số chi tiết thì ta đã có trò chơi mới , phù hợp luyện tập cho tiết với nội dung chạy đà , giậm nhảy (bật nhảy) .
	Với vòng tròn thứ hai là đà giậm nhảy , trò chơi này áp dụng cho các tiết ôn tập , hoàn thiện kỹ thuật , nâng cao thành tích chạy đà trong nhảy xa . (Từ tiết 44 – 55) .
	Môn đá cầu : Từ tiết 58 – 66 .
	Do yêu cầu của bộ môn là rèn luyện sức nhanh , dẽo dai , khéo léo . Nên giáo viên chỉ chọn những trò chơi có mục đích tác dụng như trên .
	Trò chơi 5 : Chia lớp thành hai nhóm , mỗi em một quả cầu đá .
Cách chơi : Kẻ một vạch giới hạn cách vạch giới hạn 4m vẽ hai vòng tròn đường kính 1m . Khi có lệnh hai nhóm xếp hàng đứng ngay vạch giới hạn lần lượt từng em một dùng chân đá cầu vào vòng tròn cho đến em cuối cùng của tổ . Đội nào có số lượng cầu nhiều nằm trong vòng tròn đội đó thắng . Với trò chơi này ta có thể gọi : “Phát cầu trúng đích” . 
Như vậy qua trò chơi trên yêu cầu người thực hiện đá cầu phải khéo léo và chính xác . Trò chơi này cũng giáo dục cho học sinh sự khéo léo , kiên trì , mang tính chính xác cao .
Có thể các giáo viên tổ chức các trò chơi khác các trò chơi trên nhưng phải làm thế nào để trò chơi là bài tập có tính giáo dục cao . Do đó nó phụ thuộc rất nhiều vào sự sáng tạo của mỗi giáo viên trong cách thức tổ chức trò chơi.
	Những trò chơi là bài tập luyện thì chỉ cần giáo viên chú ý đến các động tác của bài và tự cải biến các trò chơi sao cho các động tác phù hợp với nội dung tập luyện là được , làm đảm bảo tính giáo dục toàn diện cho học sinh . Các loại trò chơi này rất phù hợp với lứa tuổi học sinh THCS .
3. Nếu là trò chơi có tính chất đơn thuần , thư giản : Thì thường được tổ chức vào cuối giờ , chỉ áp dụng cho những tiết dạy có lượng vận động lớn , học sinh tập luyện nhiều lần , đảm bảo được yêu cầu của bài .
	Có hai dạng :
*. Nếu tiết dạy đòi hỏi lượng vận động lớn , học sinh luyên tập nhiều , các em thấm mệt , giáo viên nên tổ chức trò chơi tĩnh, chủ yêu các em vui vẻ , lấy lại tinh thần , thoải mái . Trường hợp này có thể áp dụng cho tiết chạy bền .
	*. Nếu là lượng vận động ít , học sinh mệt mõi với sự nhàm chán của các động tác thể dục , thì giáo viên nên tổ chức các trò chơi động để các em tạo được sự hưng phấn bổ sung cho các hoạt động thể lực toàn diện . Trong trường hợp này có thể áp dụng cho các tiết dạy : “Đội hình đội ngũ” hoặc “bài thể dục” và các tiết học kỹ thuật 
	*. Thời gian tổ chức các loại trò chơi này khoảng 6 – 7 phút .
IV. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC .
	Qua điều tra các lớp học do tôi trực tiếp giảng dạy và các tiết dự giờ của các đồng nghiệp khác tôi thu được :
+ 100% học sinh tích cực tham gia các tiết tập luyện có tổ chức trò chơi .
+ 97% – 98% học sinh sau tiết học thoải mái , hưng phấn .
+ Qua các tiết áp dụng các trò chơi số học sinh trốn tiết , nghỉ học môn thể dục giảm 95% so với những năm trước .
V. BÀI HỌC KINH NGHIỆM .
	1. Xóa bỏ được tư tưởng : “Xem nhẹ bộ môn” ở h