Phòng chống suy dinh dưỡng

PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG ********Trung t©m Y tÕ dù phßng tØnh Thanh HãaThanh Hãa 2010MỤC TIÊU 1. Trình bày được các nguyên nhân và hướng dẫn cách phòng bệnh suy dinh dưỡng cho trẻ em.2. Mô tả đuợc các triệu chứng lâm sàng và phân loại suy dinh dưỡng.3. Trình bày được cách điều trị suy dinh dưỡng. PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNGII. NỘI DUNG1. Đại cương Suy dinh dưỡng là tình trạng cơ thể thiếu protein, năng lượng và các vi chất dinh dưỡng. Bệnh hay gặp ở trẻ em dưới 3 tuổi, biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau. Hiện tại tỷ lệ suy dinh dưỡng đã giảm nhiều nhưng vẫn còn cao ở các vùng miền núi. PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG- Khi cơ thể thiếu protein dẫn đến giảm protein trong máu, áp lực keo trong máu giảm xuống, nước trong lòng mạch thoát ra ngoài gian bào gây phù. Trường hợp này gọi là suy dinh dưỡng thể phù (hay còn gọi là thể Kwashiorkor).PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG- Khi cơ thể thỉếu năng lượng, không đủ năng lượng nuôi các cơ quan trong cơ thể dẫn đến cơ và lớp mỡ dưới da bị phân huỷ để chuyển hóa thành Glucoza đi nuôi các cơ quan quan trọng dẫn đến cơ và lớp mỡ dưới da bị teo và mất đi. Trường hợp này gọi là suy dinh dưỡng thể teo đét (hay còn gọi là suy dinh dưỡng thể Marasmus). PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG- Khi cơ thể thỉếu năng lượng, không đủ năng lượng nuôi các cơ quan trong cơ thể dẫn đến cơ và lớp mỡ dưới da bị phân huỷ để chuyển hóa thành Glucoza đi nuôi các cơ quan quan trọng dẫn đến cơ và lớp mỡ dưới da bị teo và mất đi. Trường hợp này gọi là suy dinh dưỡng thể teo đét (hay còn gọi là suy dinh dưỡng thể Marasmus). PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG2. Nguyên nhân 2.1. Do sai lầm về phương pháp nuôi dưỡng: Mẹ thiếu kiến thức về chăm sóc và nuôi dưỡng con:- Khi mẹ thiếu sữa, cho trẻ ăn bổ sung sớm hoặc ăn sữa bò pha chế không hợp lý. Ngoài ra mẹ cai sữa sớm cũng là nguyên nhân dẫn đến trẻ bị suy dinh dưỡng.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG2. Nguyên nhân 2.1. Do sai lầm về phương pháp nuôi dưỡng: - Khi trẻ cần ăn thức ăn bổ sung thì cho ăn không đúng nguyên tắc, không đúng về thời gian, không đủ về số lượng cũng như về chất lượng và không phù hợp với lứa tuổi.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG2. Nguyên nhân 2.3. Các yếu tố nguy cơ gây suy dinh dưỡng:- Cân nặng lúc sinh thấp dưới 2500g.- Trẻ sinh đôi, hoặc dị tật bẩm sinh như sứt môi, hở hàm ếch.Mẹ thiếu hoặc mất sữa hoặc trẻ mồ côi. Gia đình đông con, kinh tế khó khăn.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG3. Triệu chứng lâm sàng và cách phân loại suy dinh dưỡng3.1. Các triệu chứng - Trẻ sụt cân: Đây là dấu hiệu quan trọng nhất, cân nặng còn lại so với cân chuẩn nhỏ hơn hay bằng 80%.- Lớp mỡ dưới da mỏng, đôi khi bệnh nặng lớp mỡ dưới da mất. Thường xảy ra ở má, mông, bụng, làm cho trẻ gày còm, da bọc xương.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG- Trường hợp bệnh nặng trẻ xuất hiện phù, thường thấy phù ở mu bàn tay, mu bàn chân, sau đó mới phù lên mặt. Phù trắng, phù mềm, ấn lõm. Trong trường hợp này đôi khi xuất hiện mảng sắc tố trên da.- Trẻ chán ăn, có thể có đi ngoài phân sống, lỏng. Trẻ mệt mỏi, thờ ơ với ngoại cảnh.- Ngoài ra có thể biểu hiện thiếu Vitamin A, thiếu máu, bội nhiễm do sức đề kháng giảm, hạ đường máu PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG3.2. Phân loại3.2.1. Suy dinh dưỡng nặngĐược chia làm 3 thể:- Suy dinh dưỡng thể teo đét (Marasmus): Cân nặng còn dưới 60%. Trẻ gầy đét, da bọc xương, mất lướp mỡ dưới da toàn thân, cơ nhẽo, không phù, rối loạn tiêu hóa thường xuyên.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG3.2. Phân loại3.2.1. Suy dinh dưỡng nặngĐược chia làm 3 thể:- Suy dinh dưỡng thể phù (Kwashiorkor): Cân nặng còn từ 60-80%. Trẻ phù nhiều, da khô, trên da có thể xuất hiện các mảng sắc tố màu nâu, sau bong để lại lớp da màu đỏ rỉ nước. Các mảng sắc tố này thường có ở mông, bẹn, đùi. Cơ teo nhẽo, rối loạn tiêu hóa.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG3.2. Phân loại3.2.1. Suy dinh dưỡng nặngĐược chia làm 3 thể:- Suy dinh dưỡng thể kết hợp (vừa teo đét vừa phù): Cân nặng còn dưới 60%, lớp mỡ dưới da mỏng, cơ nhẽo teo, phù nhẹ hai chân, rối loạn tiêu hóa thường xuyên.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG3.2. Phân loạiChú ý: Tìm dấu hiệu gày mòn rõ rệt, hãy cởi quần áo trẻ, tìm dấu hiệu gày mòn rõ rệt ở cơ vai, cánh tay, mông và chân. Quan sát xương sườn lộ ra rõ ràng, hông của trẻ nhỏ hơn ngực và bụng. Sau đó PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNGPHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNGMột số hình ảnh gầy mòn rõ rệt3.2. Phân loại3.2.2. Suy dinh dưỡng vừa: Cân nặng của trẻ còn 60-70%. Mỡ dưới da bụng và mông mất. Trẻ thường có rối loạn tiêu hóa từng đợt. 3.2.3. Suy dinh dưỡng nhẹ: Cân nặng của trẻ còn 70-80% so với cân nặng bình thường. Lớp mỡ dưới da bụng mỏng. Chưa có rối loạn tiêu hóa.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG4. Điều trị4.1. Suy dinh dưỡng nhẹ và trung bình Hướng dẫn mẹ điều trị tại nhà:- Đảm bảo đủ dinh dưỡng cho trẻ cả về số lượng, chất lượng:+ Tiếp tục cho trẻ bú mẹ nếu trẻ đang bú mẹ. Không nên cai sữa trong thời gian này.+ Nếu trẻ đã ăn bổ sung. Thức ăn phải ninh nhừ, loãng, dễ tiêu, giàu dinh dưỡng và chia nhỏ bữa. Nên dỗ dành cho trẻ ăn.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG4. Điều trị+ Cho trẻ uống thêm sữa bò, nước quả chín.- Nếu trẻ tiêu chảy: Không bắt trẻ ăn kiêng, vẫn tiếp tục ăn với chế độ dinh dưỡng như trên. Cho trẻ uống Oresol hoặc dung dịch thay thế khác tùy theo tình trạng hiện tại của trẻ mà lựa chọn phác đồ cho phù hợp.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG4. Điều trị- Cho trẻ uống sắt đề phòng và chống thiếu máu (Sắt sunfat 200mg):+ Trẻ nặng từ 4 đến dưới 6 kg: 1/4 viên/lần /ngày x 14 ngày.+ Trẻ nặng từ 6 đến dưới 10 kg: 1/3 viên/lần /ngày x 14 ngày.+ Trẻ nặng từ 10 đến 19 kg: 1/2 viên/lần /ngày x 14 ngày.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG4. Điều trị- Cho trẻ uống Vitamin A để phòng bệnh (nếu 6 tháng trở lại đây trẻ chưa được uống liều phòng), cho trẻ uống 1 lần với liều:+ Trẻ dưới 6 tháng 50.000 đv. (Hai giọt)+ Trẻ 6 đến 12 tháng 100.000 đv.+ Trẻ từ 12 tháng đến 5 tuổi: 200.000 đv.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG4. Điều trị- Cho trẻ Mebendazol 500 mg/liều duy nhất cho trẻ trên 2 tuổi nếu 6 tháng gần đây trẻ chưa uống thuốc tẩy giun.- Dặn bà mẹ chú ý phát hiện sớm các dấu hiệu nhiễm khuẩn để đưa con đi khám và điểu trị kịp thời.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG4. Điều trị4.2. Suy dinh dưỡng nặng điều trị tại bệnh viện Điều trị theo các nguyên tắc sau:- Bù nước và điện giải.- Chăm sóc và hướng dẫn chế độ nuôi dưỡng phù hợp.- Chống hạ đường huyết và hạ thân nhiệt.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG4. Điều trị4.2. Suy dinh dưỡng nặng điều trị tại bệnh - Thuốc hỗ trợ, Vitamin A, viên sắt, Acid folic. Nếu có nhiễm khuẩn chống nhiễm khuẩn bằng kháng sinh tuỳ mức độ bệnh.- Đảm bảo chế độ vệ sinh, phòng bội nhiễm (da, mắt, miệng).Ghi nhớ: Suy dinh dưỡng là “miếng đất” tốt cho các mầm bệnh phát triển.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG5. Các biện pháp phòng bệnh5.1. Chăm sóc thai nhi ngay từ trong bụng mẹ- Khi mang thai mẹ phải ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, ăn cho 2 người, đảm bảo là mẹ phải tăng được từ 10 đến 12 kg từ khi có thai đến khi sinh conPHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG5. Các biện pháp phòng bệnh5.1. Chăm sóc thai nhi ngay từ trong bụng mẹ- Khám thai định kỳ để phát hiện sớm các bệnh lý có thể xảy ra trong thời kỳ mang thai, các vấn đề bất thường khác, để có kế hoạch chăm sóc, theo dõi và phòng suy dinh dưỡng ngay từ trong bào thai.- Tiêm phòng uốn ván đầy đủ cho mẹ.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG5. Các biện pháp phòng bệnh5.2. Hướng dẫn nuôi con bằng sữa mẹ và thức ăn bổ sung (xem bài sữa mẹ, ăn bổ sung) 5.3. Tiêm chủng vắc xin phòng bệnhTiêm chủng đầy đủ và đúng lịch theo Chương trình Tiêm chủng mở rộng. Mục đích là phòng các bệnh truyền nhiễm cho trẻ, đó là một trong những nguyên nhân gây nên suy dinh dưỡng cho trẻ em, nhất là trẻ dưới 5 tuổi.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG5. Các biện pháp phòng bệnh5.4. Theo dõi cân nặng Theo dõi hàng tháng trên Biểu đồ tăng trưởng để phát hiện sớm suy dinh dưỡng để có kế hoạch chăm sóc và điều trị kịp thời (xem bài Biểu đồ tăng trưởng).PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNG5. Các biện pháp phòng bệnh5.5. Hướng dẫn mẹ sinh đẻ có kế hoạch Để có thời gian chăm sóc và nuôi dưỡng con. Mỗi bà mẹ chỉ nên sinh từ 1 hoặc 2 con và cách nhau từ 3 đến 5 năm để có thời gian chăm sóc và nuôi dưỡng con tốt và có thời gian để mẹ phục hồi sức khỏe.5.6. Giáo dục và hướng dẫn mẹ nuôi con theo khoa họcPHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNGChú ý: Hãy sử dụng kết hợp nhiều phương pháp để tuyên truyền. 6 biện pháp phòng bệnh suy dinh dưỡng trên cộng đồng mục đích là giảm tỷ lệ bệnh suy dinh dưỡng cho trẻ em dưới 5 tuổi.PHÒNG CHỐNG SUY DINH DƯỠNGXin tr©n träng c¶m ¬n quý vÞ!Xin tr©n träng c¶m ¬n quý vÞ!