Ứng dụng CNTT trong giảng dạy phân môn Âm nhạc thường thức ở trường THCS

Chuyên đề: Ứng dụng CNTT trong giảng dạy phân môn Âm nhạc thường thức ở trường THCS
Trần Thị Thu Quý
Giáo viên âm nhạc của Trường THCS Nguyễn Huệ, TP. Quy Nhơn, tỉnh Bình Định
Email: quytrangia@yahoo.com.vn
I.  ĐẶT VẤN ĐỀ
Âm nhạc là nghệ thuật của âm thanh, gồm giọng hát và âm thanh của các loại nhạc cụ. Giáo dục và giảng dạy âm nhạc cho HS phổ thông không nhằm đào tạo các em trở thành những người làm nghề Âm nhạc mà thông qua môn học này để tác động vào đời sống tinh thần của các em, nhắm góp phần cùng các môn học khác thực hiện mục tiêu của nhà trường, mục tiêu cấp học. 
Đổi mới phương pháp giáo dục nhằm tích cực hoá quá trình học tập của học sinh; để thực hiện được điều này, ngoài sự nghiên cứu về phương pháp truyền giảng, phương pháp tổ chức lớp học thì giáo viên còn phải nghiên cứu sử dụng các thiết bị công nghệ, các phần mềm hỗ trợ dạy học để ứng dụng. Công nghệ thông tin (CNTT) trong trường học được đẩy mạnh ứng dụng trong nhiều năm qua đã từng bước nâng cao chất lượng dạy học, tích cực thực hiện đổi mới phương pháp giáo dục. 
  II. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: 
Năm học 2008 – 2009 được chọn là “Năm học đẩy mạnh ứng dụng CNTT, đổi mới quản lý tài chính và xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. 
Trên tinh thần nội dung đó Sở GD-ĐT Bình Định đã chỉ đạo và tổ chức hướng dẫn cho giáo viên các môn học triển khai việc tích hợp, lồng ghép việc sử dụng các công cụ CNTT vào quá trình dạy các môn học của mình. Cụ thể là: Giáo viên bộ môn dạy nhạc cần tự khai thác, trực tiếp sử dụng các phần mềm dạy nhạc phù hợp với nội dung và phương pháp của môn nhạc, tránh sử dụng giáo viên tin học soạn chương trình dạy nhạc theo hướng lập trình. Giáo viên môn văn có thể tích hợp dạy phương pháp trình bày văn bản. Tương tự như vậy với các môn hoạ, ngoại ngữ, toán,  lịch sử, Giáo viên cần tích cực tham gia giới thiệu và  tham khảo các phần mềm ứng dụng tích hợp vào các môn học trên website Bộ và trên Diễn đàn mạng giáo dục để cùng chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi học tập. 
Là giáo viên giảng dạy bộ môn Âm nhạc, cùng với sự hỗ trợ của thiết bị, việc tạo điều kiện thuận lợi từ BGH nhà trường đang công tác, tôi đã tích cực tìm hiểu nghiên cứu sử dụng các phần mềm và đưa vào thực nghiệm trong dạy học, bước đầu đã có những kết qủa khả quan. Trong bìa viết này tôi không đi sâu vào trình bày các phần mềm mà chỉ giới thiệu khả năng ứng dụng cụ thể của CNTT trong một số bài dạy điển hình của phân môn Âm nhạc thường thức. Đó là lí do tôi chọn báo cáo chuyên đề: Ứng dụng CNTT trong giảng dạy phân môn Âm nhạc thường thức ở trường THCS. 
III. CƠ SỞ LÍ LUẬN 
1. Mục tiêu của môn âm nhạc: 
        - Chương trình THCS môn âm nhạc được Bộ GD và ĐT ban hành quy trình mục tiêu như sau: 
          + Hình thành và phát triển năng lực và cảm thụ Âm nhạc của HS tạo cho các em có trình độ văn hoá âm nhạc nhất định, góp phần giáo dục toàn diện hài hoà nhân cách. 
          + Khích lệ HS hăng hái tham gia hoạt động âm nhạc làm cho đời sống tinh thần phong phú, lành mạnh tạo điều kiện cho các em bộc lộ và phát triển năng khiếu. 
          + Mở rộng hiểu biết về truyền thống âm nhạc Việt Nam và tinh hoa âm nhạc thế giới góp phần bồi dưỡng đạo đức, trí tuệ, tạo không khí vui tươi lành mạnh. 
2. Nội dung của bộ môn âm nhạc: 
a. Môn Âm nhạc gồm có ba phân môn:   
-Học hát. 
-Tập đọc nhạc- nhạc lý. 
-Âm nhạc thường thức. 
b, Nội dung cơ bản của phân môn Âm nhạc thường thức:. 
Phân môn Âm nhạc thường thức là một trong ba phân môn của môn học Âm nhạc ở trường THCS, có 4 dạng bài là: 
-         Giới thiệu nhạc cụ. 
-         Giới thiệu các hình thức biểu diễn. 
-         Giới thiệu tác giả, tác phẩm. 
-         Một số vấn đề của đời sống âm nhạc. 
Những dạng bài trên có đặc điểm và tính chất khác nhau, do đó mỗi dạng bài nên theo một qui trình dạy học riêng. Mỗi nội dung Âm nhạc thường thức đã chứa đựng tính văn hoá âm nhạc(thưởng thức, đánh giá,nghe-xem ca nhạc,thị hiếu âm nhạc,tham gia và hưởng ứng các hoạt động âm nhạc, những kiến thức sơ giản về âm nhạc .) Dạy tốt mỗi nọi dung của phân môn Âm nhạc thường thức chính là góp phần vào việc hình thành trình độ văn hoá âm nhạc nhất định cho HS theo như  mục tiêu môn học đề ra. 
3.Ý nghĩa và nhiệm vụ của phân môn Âm nhạc thường thức: 
a.     Ý nghĩa: 
- Giúp cho HS có thêm những hiểu biết về nghệ thuật âm nhạc, tác dụng của âm nhạc đối với đời sống 
- HS được bồi dưỡng về thị hiếu, thẩm mỹ và nâng cao năng lực, cảm thụ âm nhạc, xác định trách nhiệm trong việc xây dựng một nền văn hoá tiên tiến đậm đag bản sắc dân tộc. 
b. Nhiệm vụ: 
- Dạy học ÂNTT phải đem tới cho HS những kiến thức âm nhạc dễ hiểu, phổ thông, nhưng không đơn thuần bằng sự thuyết giảng mà HS phải được nghe và nhìn cụ thể. 
- Dạy học ÂNTT phải chuyển tải được tất cả những nội dung được quy định trong chương trình dạy học. 
4. Phương pháp dạy học âm nhạc thường thức: 
-         Từ những dạng bài trên yêu cầu GV vận dụng những phương pháp dạy học sau : 
1.     Đọc và kể chuyện âm nhạc: Giới thiệu tên truyện, tên tác giả- kể hay đọc truyện- đặt câu hỏi xung quanh nội dung truyện-  Gv tóm tắt nội dung nhấn mạnh các ý tưởng giáo dục- cung cấp thêm những thông tin của truyện 
2.     Giới thiệu tác giả, tác phẩm: Giới thiệu về thân thế và sự nghiệp nhạc sĩ, xem hình ảnh, nghe trích đoạn, nghe tác phẩm tiêu biểu 
3.     Bài viết trong phân môn ÂNTT: giúp các em sử dụng đúng thuật ngữ âm nhạc, thuyết trình luôn minh hoạ bằng âm nhạc. Ví dụ nói về bài hát dân ca: phải cho nghe minh hoạ một bài hát nào đó 
5. Phương tiện và đồ dùng dạy học cho phân môn ÂNTT: 
    Để dạy hoạ tốt nội dung ÂNTT cần có những phương tiện và đồ dùng dạy học như: 
-         Tranh ảnh. 
-         Băng, đĩa nhạc. 
-         Nhạc cụ. 
-         Các tư liệu tham khảo 
Dạy ÂNTT không thể chỉ dạy bằng lời giảng của mình, muốn đạt hiệu qủa cao, GV phải cố gắng minh hoạ bằng âm thanh, hình ảnh Để thực hiện tất cả nội dung nêu trên cần phải thay đổi mới phương pháp giảng dạy, việc GV chuẩn bị phương tiện cho tiết dạy ÂNTT, trong điều kiện các trường THCS hiện nay, thiết bị dạy học tuy cũng có nhưng chưa đầy đủ, và chưa thể đáp ứng yêu cầu như mong muốn. Trong những thời gian gần đây, được sự đầu tư của dự án ODB( cung cấp phòng đa chức năng), tôi đã mạnh dạn đổi mới phương pháp giảng dạy với sự trợ giúp của PM Power Point, và đã thấy được hiệu qủa một cách đáng kể.          
IV. CƠ SỞ THỰC TIỄN: 
1.Kết quả học tập khi chưa áp dụng CNTT: 
Thời gian trước đây mặc dù đó sử dụng nhiều phương pháp và phương tiện trong dạy ÂNTT nhưng kết quả cho thấy đa số HS muốn học phần giới thiệu về nhạc sĩ không nhiều, không thích nghe những tác phẩm của họ. Không thích bàn luận về tác phẩm. Không thấy được cái hay của những tác phẩm. 
- 50% học sinh thích nghe nhạc. 
- 35% học sinh thích tìm hiểu về nhạc sĩ . 
- 25% học sinh không chú ý trong bài dạy. 
2. Sự cần thiết của ứng dụng CNTT trong dạy học, thực hiện đổi mới phương pháp giáo dục: 
a.    Dạy và học theo quan điểm CNTT: 
Học là một quá trình thu nhận thông tin; dạy là phát thông tin và giúp người học thực hiện quá trình trên một cách có hiệu qủa, nếu nội dung bài chỉ truyền tới người học bằng văn bảng thì người học có thể sẽ kém hứng thú. Nhờ sự phát triển của KHKT, quá trình dạy học có thể sử dung các phương tiện dạy học sau: 
-Đèn chiếu Overhead. 
-Video-projector. 
-Phần mềm dạy học. Công nghệ kiểm tra trên vi tính. 
-Sử dụng Internet. 
Ở đây tôi đã ứng dụng Video-projector trong bài giảng, dạy học với phương tiện tôi thấy có các ưu thế sau: 
-GV chuẩn bị một lần mà được giảng dạy nhiều lần. 
-Các PM dạy học thay thế GV thực hành, tăng tính năng động cho người học. 
-GV trình bày bài giảng sinh động, dễ dàng cập nhật thích nghi với sự thay đổi nhanh chóng của KH hiện đại. 
-Phương tiện hỗ trợ làm tăng thêm hiệu qủa đối với những bài giảng khó, phức tạp. 
-HS không bị thụ động khi các hoạt động của GV đã chuẩn bị ở bài giảng. 
b. CNTT với vai trò phương tiện, thiết bị dạy học : 
Trong những năm trở lại đây, ứng dụng CNTT trong dạy học được đẩy mạnh và đạt hiệu qủa tích cực. Một trong những yếu tố dễ nhận thấy là một giờ học có ứng dụng CNTT thì việc truyền đạt kiến thức- luyện tập kĩ năng của GV được cải thiện, HS dễ tiếp thu bài học và giờ học sinh động, lôi cuốn các em vào bài học và chất lượng giờ học được nâng cao.. Tất cả các môn học đều có đặc thù khác nhau, vì vậy việc vận dụng các thiết bị công nghệ và phần mềm tin học cũng khác nhau nhưng nhìn chung ứng dụng CNTT trong dạy học là một việc làm hết sức cần thiết nhằm nâng cao chất lượng dạy học và từng bước đổi mới phương pháp dạy học theo hướng hiện đại hoá, không những đáp ứng nhu cầu bộ môn mà còn dần dần tạo cho HS làm quen với phương pháp học tập hiện đại, GV cũng từng bước nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ của mình để đáp ứng với yêu cầu công tác trong thời đại mới.
V. CÁC GIẢI PHÁP ỨNG DỤNG CNTT VÀO GIẢNG DẠY PHÂN MÔN ÂNTT
 1. Tính hiệu qủa của việc ứng dụng CNTT vào giảng dạy phân môn ÂNTT: 
Trong những năm chưa có điều kiện ứng dụng CNTT trong dạy học, thiết bị dạy học chỉ có đàn Organ và máy cassette, một số học sinh có năng khiếu thì việc học rất đơn giản nhưng đa số học sinh khác việc tiếp thu và thực hành âm nhạc gặp rất nhiều khó khăn; vì vậy việc giáo dục văn hoá âm nhạc cho các em còn nhiều hạn chế. Thông qua các tác phẩm âm nhạc, thông qua thực hành ca hát giúp các em tiếp cận và lĩnh hội nghệ thuật nhưng thực tế do điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị còn thiếu thốn nên việc dạy học âm nhạc chưa đạt hiệu quả. Từ khi nhà trường đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong dạy học với tất cả các môn học, dần dần chất lượng giờ dạy được nâng cao, học sinh hứng thú hơn với môn học và bước dầu đã đạt được những kết quả nhất định. 
- 70% học sinh thích nghe nhạc. 
- 25% học sinh thích tìm hiểu về nhạc sĩ. 
- 05% học sinh không chú ý trong bài dạy. 
Với môn âm nhạc, khi được học và thực hành âm nhạc bằng những thiết bị công nghệ và các phần mềm được ứng dụng, đa số các em đều rất thích thú và chất lượng thực hành cũng cao hơn hẳn. Giờ học nhạc được tiến hành nhẹ nhàng hơn, lôi cuốn hơn. Các em có năng khiếu thì việc tiếp thu và thực hành bài học trở nên đơn giản và chất lượng, các em chưa phát triển được năng khiếu cũng tích cực hơn trong học tập. Đa số học sinh dần dần yêu thích môn học hơn, như trước đây số học sinh chưa phát triển năng khiếu âm nhạc thì giờ học nhạc đối với các em rất khó khăn, thường hay né tránh khi giáo viên yêu cầu thực hành. Trong những năm gần đây, thái độ của học sinh với môn học trở nên tích cực hơn, một tiết học âm nhạc có ứng dụng CNTT sẽ lôi cuốn các em, phương pháp dạy học hiện đại đã được chứng minh qua kết quả cụ thể. 
  Học sinh ngày càng mạnh dạn hơn trong thực hành âm nhạc, yêu thích ca hát và có thái độ đúng đắn với loại hình nghệ thuật này. Số học sinh khá, giỏi bộ môn âm nhạc ngày càng tăng, số học sinh yếu giảm; có thể năng khiếu chưa phát triển tốt nhưng học sinh tích cực hơn trong học tập và chất lượng bộ môn được nâng cao rõ rệt. 
2. Thực nghiệm: 
  	Bài dạy Tiết 14 lớp 8: 
Âm nhạc thường thức: Một số nhạc cụ dân tộc. 
I.MỤC TIÊU:     
·       Kiến thức: Tìm hiểu về một số nhạc cụ dân tộc. 
·       Kỹ năng: Học sinh nhận biết tên các loại  nhạc cụ dân tộc qua âm thanh và hình ảnh. 
·        Thái độ: Qua bài âm nhạc thường thức HS nắm được kiến thức sơ lược về một số nhạc cụ dân tộc ở Việt Nam. Càng thêm yêu quý và tự hào về nền văn hoá đã có từ lâu đời của dân tộc. 
II. CHUẨN BỊ: 
·       Chuẩn bị của Giáo viên: Nhạc cụ – băng nhạc – tranh ảnh các loại nhạc cụ. 
·       Chuẩn bị của Học sinh: SGK + vở ghi chép. 
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 
Giới thiệu bài: ( 1 phút ) Âm nhạc là một phần không thể thiếu trong cuộc sống mỗi con người chúng ta. Nền âm nhạc của Việt Nam mang đậm tính dân tộc, nó được phát triển và truyền từ đời này sang đời khác. Từ các điệu quan họ Bắc Ninh cho tới những bài ca cổ Nam bộ, đâu đâu cũng phát triển một nền âm nhạc riêng của từng vùng miền. Và trong nền âm nhạc nước nhà, tuy phong phú đa dạng nhưng cũng không thể nào thiếu được sự góp mặt của các loại nhạc cụ. 
Có bao giờ các em đã từng thắc mắc xem, có bao nhiêu loại nhạc cụ đang tồn tại trong kho tàng âm nhạc Việt Nam? 
·       Tiến trình bài dạy: 
Tg
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung
-GV thuyết trình: Nhạc cụ là phương tiện để diễn tả âm nhạc. Những nhạc cụ đầu tiên xuát hiện và có nguồn gốc từ những công cụ lao động. Mỗi dân tộc trên TG đều có những loại nhạc cụ của riêng mình. Đó là di sản văn hóa quý giá của mỗi dn tộc. 
-Treo tranh các loại nhạc cu. 
--Hỏi: em hãy kể tên các loại nhạc cụ trên hình ảnh? 
- Nhạc cụ nào là nhạc cụ dân tộc? 
-Treo tranh cồng chiêng: 
-Hỏi: Hãy mô tả về cồng, chiêng ? 
-Mở băng đĩa có âm thanh cồng chiêng. 
-Hỏi: cồng, chiêng thường sử dụng ở đâu? 
-GV: T’rưng là một loại nhạc cụ đặc biệt của đồng bào Tây Nguyên 
-Treo tranh đàn T’rưng: 
- Nói tới âm nhạc Tây Nguyên không thể không nhắc tới kho 
tàng nhạc khí hết sức phong phú với nhiều loại, nhóm và chất liệu khác nhau. Hầu hết các nhạc khí cổ thường dùng chất liệu sẵn có trong thiên nhiên như sáo, tiêu, goong rel, tù và, k'lôngpút và sự có mặt của đàn T'rưng. 
-Hỏi: Hãy mô tả về đàn T’rưng ? 
-Mở băng đĩa 
-Hỏi: Âm thanh của đàn T’rưng như thế nào? 
-GV: đàn đá càng mỏng tiếng càng thanh và ngược lại 
-Treo tranh đàn đá: 
-Hỏi: Mô tả về đàn đá ? 
-Mở băng đĩa 
-Hỏi: Cả ba loại nhạc cụ trên giống nhau ở điểm gì? 
-Cho HS chơi trị chơi nghe âm thanh đoán tên nhạc cụ? 
-GV hướng dẫn HS thảo luận nhóm theo câu hỏi: Tại sao chúng ta cần phải tìm hiểu về các loại nhạc cụ dân tộc? 
-Cồng,chiêng; đàn Accodeon; chuông; đàn ghi-ta điện. 
Cồng,chiêng;chuông.      
-HS quan sát và mô tả cồng, chiêng 
- Làm bằng đồng thau, hình tròn, có hai loại có núm và không núm. Kích thước càng to âm thanh càng trầm và ngược lại. 
- HS lắng nghe 
- Dùng trong các buổi tế lễ thần linh, các lễ hội dân gian 
-HS quan sát và mô tả đàn T’rưng 
- Làm bằng các ống nứa dài ngắn khác nhau, một đầu bịt kín, một đầu vót nhọn. 
- HS lắng nghe 
Am thanh đục cảm giác như tiếng suối chảy, thác đổ 
-HS lắng nghe 
-HS quan sát và mô tả 
-Là một loại nhạc cụ cổ nhất. Kích thước càng dài, to, dày thì tiếng trầm và ngược lại. Là một phương tiện để nối liền cõi âm với cõi dương. 
-HS lắng nghe 
-Đều dùng dụng cụ để gõ. 
-HS thực hiện theo hướng dẫn của GV đđể nhận ra tên các loại nhạc cụ vừa học. 
-Đại diện từng nhĩm trả lời cu hỏi. 
Âm nhạc thường thức: 
Một số nhạc cụ dân tộc 
1.Cồng , chiêng: 
Làm bằng đồng thau, hình tròn, có hai loại có núm và không núm. Kích thước càng to âm thanh càng trầm và ngược lại. Dùng trong các buổi tế lễ thần linh, các lễ hội dân gian 
2.Đàn T’rưng: 
Làm bằng các ống nứa dài ngắn khác nhau, một đầu bịt kín, một đầu vót nhọn. Am thanh đục cảm giác như tiếng suối chảy, thác đổ 
3.Đàn đá: 
Là một loại nhạc cụ cổ nhất. Kích thước càng dài, to, dày thì tiếng trầm và ngược lại. Là một phương tiện để nối liền cõi âm với cõi dương. 
  Bài dạy Tiết 21 lớp 6: 
Âm nhạc thường thức: 
Nhạc sĩ Phong Nhã và bài hát Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn thiếu niên nhi đồng 
I.MỤC TIÊU:     
·       Kiến thức: HS nắm sơ lược nhạc sĩ Phong Nhã và một số tác phẩm của ông. 
·       Kỹ năng:HS biết vi nt về nhạc sĩ Phong Nhã. HS có thể nhận biết và cảm nhận bài hát của nhạc sĩ Phong Nhã và hiểu được vì sao ông được ghi nhận là nhạc sĩ của tuổi thơ. 
·       Thái độ: Có thái độ trân trọng và vô cùng biết ơn đối với những người nhạc sĩ có công đóng góp lớn vào nền Âm nhạc Việt nam. 
II. CHUẨN BỊ: 
·       Chuẩn bị của Giáo viên: Nhạc cụ – băng nhạc – máy xem và nghe các minh hoạ. 
·       Chuẩn bị của Học sinh: SGK + vở ghi chép.